You are currently viewing Συστάδες επιχειρήσεων: Στην Ευρώπη αναπτύσσονται. Στην Ελλάδα;

Συστάδες επιχειρήσεων: Στην Ευρώπη αναπτύσσονται. Στην Ελλάδα;

Από Στέφανο Κομνηνό, Συνεργάτης Β.Ε.Α., Επιστημονικός Σύμβουλος

Στην ΕΕ, με βάση την ετήσια έκδοση SME Report το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό (93%) των επιχειρήσεων αποτελούν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις με προσωπικό κάτω των 10 ατόμων και πωλήσεις και ενεργητικό κάτω των 2 εκατ. ευρώ. Στο ανώτερο άκρο βρίσκεται η Ελλάδα με 97,4% και στο κατώτερο η Γερμανία με 82%!

Oι πολύ μικρές επιχειρήσεις δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την εντατικοποίηση των συναλλαγών που διογκώνονται από τη διεθνοποίηση των οικονομικών και εμπορικών δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο του αυξανόμενου διεθνούς καταμερισμού εργασίας, των παγκόσμια προσανατολισμένων στρατηγικών αγορών και πωλήσεων και των τεχνολογικών εξελίξεων, οι επιχειρηματικές συνεργασίες αποτελούν μονόδρομο για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις. Οι συστάδες επιχειρήσεων (clusters) μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην επιβίωση των ΜΜΕ, για την παραγωγή καινοτομίας, τη διεθνοποίηση και την ανάπτυξη, αλλά και για την πρόσβαση στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας.

Στην Ευρώπη λειτουργούν ήδη 3.000 ειδικευμένες συστάδες (με 67.700 μέλη), που αντιπροσωπεύουν 54 εκατ. θέσεις εργασίας. Οι ομάδες αυτές έχουν επιδείξει ιδιαίτερη ανθεκτικότητα, δημιουργούν ανάπτυξη και θέσεις εργασίας (3% υψηλότερους μισθούς και περισσότερο προσωπικό, 35 έναντι 24 ατόμων) και καταχωρούν περισσότερα διεθνή εμπορικά σήματα και διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

Τι κάνει η Ευρώπη για τις δικτυώσεις;
Σε εθνικό επίπεδο πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν υιοθετήσει πολιτικές cluster. Μάλιστα η Ολλανδία και η Δανία έχουν σημαντική παράδοση στον τομέα. Σε περιφερειακό επίπεδο, πολιτικές cluster υιοθετήθηκαν και σε γεωγραφικές περιφέρειες της Ισπανίας, της Σκωτίας, της Ιταλίας και αλλού, σε κλάδους όπως της κεραμοποιίας, της αυτοκινητοβιομηχανίας, της κλωστοϋφαντουργίας, των video games, του φαρμάκου κλπ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναπτύξει πεδία στήριξης σχετικά με τις δικτυώσεις. Στο πλαίσιο των προγραμμάτων COSME και Horizon2020 για τη στήριξη της καινοτομίας και της ανάπτυξης των ΜΜΕ, δρομολογήθηκαν πρωτοβουλίες για την επόμενη γενιά συνεργατικών σχηματισμών.
1. Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Συνεργατικών Σχηματισμών και Βιομηχανικών Αλλαγών: παρέχει καθοδήγηση, μέσω πληροφοριών, εργαλείων χαρτογράφησης και ανάλυσης των συνεργατικών σχηματισμών της ΕΕ και της πολιτικής.
2. Cluster excellence: υποστηρίζει συγκριτική αξιολόγηση, κατάρτιση και ανάπτυξη ικανοτήτων για οργανισμούς συνεργατικών σχηματισμών.
3. Διεθνοποίηση συνεργατικών σχηματισμών: ενίσχυση διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ ευρωπαϊκών συνεργατικών σχηματισμών για διεθνοποίηση και πρόσβαση ΜΜΕ σε τρίτες αγορές.
4. Clusters και βιομηχανικές αλυσίδες αξίας: υποστήριξη διατομεακής και διαπεριφερειακής συνεργασίας και καινοτομίας για την ανάπτυξη νέων βιομηχανικών αλυσίδων αξίας.
Η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Συνεργασίας Συνεργατικών Σχηματισμών (ECCP) είναι ο βασικός κόμβος της ΕΕ για τις πάνω από 1.200 επιχειρηματικές συστάδες σε όλη την Ευρώπη και πέρα από αυτήν. Πρόσφατα συγχωνεύθηκε με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Γνώσης για την Αποδοτικότητα των Πόρων (EREK) και την πλατφόρμα έξυπνης εξειδίκευσης.

Πότε πετυχαίνουν οι συστάδες;
Κλειδί επιτυχίας των συστάδων είναι η εταιρικότητα, η ανάπτυξη εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών, η διάχυση πληροφορίας / γνώσης και η εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων. Οι επιτυχημένες συστάδες διευρύνονται συνεχώς και ενσωματώνουν νέους εταίρους.

Η χρηματοδότηση μιας συστάδας εξαρτάται από τον κύκλο ζωής που διανύει. Συνήθως, μία συστάδα ενεργοποιείται στο πλαίσιο συγκεκριμένου έργου (project cluster), οπότε η χρηματοδότηση εξασφαλίζεται από κεφάλαια σε εθνικό ή / και ευρωπαϊκό επίπεδο. Σημαντικό χαρακτηριστικό αυτής της χρηματοδότησης αποτελεί η συνεισφορά / ιδία συμμετοχή των εταίρων του cluster, η οποία στα ελληνικά δεδομένα μπορεί να αγγίζει το 50%. Οι συστάδες στη φάση της ωριμότητάς τους αντλούν κεφάλαια κυρίως από εισφορές των μελών, τραπεζικό δανεισμό και άλλες μορφές χρηματοδότησης που συνδέονται με την επίτευξη παραγωγής καινοτόμων προϊόντων, χορηγίες και λοιπές χρηματοδοτήσεις από την πολιτεία.
Όμως η ύπαρξη της χρηματοδότησης για την ενεργοποίηση μιας συστάδας δεν αρκεί από μόνη της. Για να επιτευχθούν οι στόχοι μιας συστάδας θα πρέπει να έχουν διαγνωσθεί οι κοινές ανάγκες, να υπάρχει ωριμότητα μεταξύ των επιχειρήσεων – εταίρων και των λοιπών υποστηρικτικών φορέων που θα συμμετέχουν και να ενεργοποιηθούν όλοι προς την κατεύθυνση της επίτευξης κοινών ωφελειών. Πέρα από αυτά, οι εταίροι της συστάδας θα πρέπει να λάβουν μέρος στη χρηματοδότηση της λειτουργίας της και, αξιοποιώντας εξωτερικές χρηματοδοτήσεις και λοιπές μορφές στήριξης, να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και τη διεύρυνσή της.

Στην Ελλάδα;
Τα τελευταία 15 χρόνια, αλλεπάλληλες πρωτοβουλίες και χρηματοδοτικές ευκαιρίες δεν πέτυχαν τον στόχο διάχυσης του μοντέλου των επιχειρηματικών δικτυώσεων: οι περισσότερες συστάδες στην Ελλάδα δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων και η διάρκεια ζωής τους δεν ξεπερνά τη διάρκεια του συγκεκριμένου έργου. Οι ελάχιστες συστάδες που ξεχωρίζουν είναι το Corallia, και ορισμένοι φαρμακευτικοί ή άλλοι προμηθευτικοί «συνεταιρισμοί». Όμως το εύρος δραστηριοποίησης αυτών των συστάδων είναι μικρό και δεν έχουν τόσες πολλές διασυνδέσεις με υποστηρικτικές επιχειρήσεις και φορείς, όπως πανεπιστήμια, εταιρείες παροχής υπηρεσιών κλπ.

Βασικός λόγος αποτυχίας είναι προφανώς η μη κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού επιχειρηματικού κόσμου, η ανυπαρξία σταθερών δομών στήριξης, αλλά και η απουσία στρατηγικής προσέγγισης κλαδικών στόχων.

Τον τελευταίο μήνα, η ελληνική κυβέρνηση συζητά το σχέδιο νόμου «Κίνητρα ανάπτυξης επιχειρήσεων», μετασχηματισμού των μεσαίων και συνεργασιών των μικρών. Ειδικότερα, προβλέπονταμέτρα για:
– Μετατροπή ατομικής επιχείρησης σε προσωπική εταιρεία
– Μεταφορά ζημίας
– Απαλλαγή εισοδήματος από υπεραξία από μεταβίβαση παγίων σε τρίτο
– Έκπτωση δαπανών σε περιπτώσεις εξαγοράς
– Τις πάσης φύσεως διοικητικές άδειες.

Παράλληλα, συζητιούνται σενάρια μείωσης της χρηματοδότησης σε επιχειρήσεις που δεν θα έχουν το ανταγωνιστικά «κατάλληλο» μέγεθος.

Επίλογος
Τα clusters αποτελούν σημαντικό στοιχείο της βιομηχανικής μετάβασης, αλλά η πολιτική συνεργατικών σχηματισμών πρέπει να πλαισιώνεται και να συμπληρώνεται από άλλες πολιτικές για να είναι επιτυχής, όπως:
1. Κατανόηση των προκλήσεων και των συγκριτικών στοιχείων της περιφερειακής βιομηχανικής βάσης (ερευνητικές δομές, δεξιότητες, υποδομές).
2. Ανάπτυξη στρατηγικής και προσδιορισμός σημείων εστίασης για τον βιομηχανικό εκσυγχρονισμό: κατανόηση των αλυσίδων και δικτύων αξίας.
3. Συντονισμός πόρων και δικτύων, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών και ανθρώπινων: α) κατάλληλοι εταίροι β) παροχή κινήτρων για τη συνεργασία και γ) συντονισμός και εστίαση ροών χρηματοδότησης από διαφορετικές πηγές και σε διαφορετικά επίπεδα.
4. Εφαρμογή μέτρων για την προώθηση του βιομηχανικού εκσυγχρονισμού: ανάπτυξη σχεδίου δράσης και ενός οδικού χάρτη χωρίς αποκλεισμούς και με επαναληπτικότητα, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα παραμείνουν ενεργά.

Το λεξιλόγιο των δικτυώσεων
Τα «cluster» ορίστηκαν από το Michael Porter, ως «…γεωγραφικά κοντινές επιχειρήσεις και άλλοι φορείς, όπως πανεπιστήμια, που αλληλεπιδρούν με τη βοήθεια της τεχνολογίας, για την υλοποίηση ενεργειών
σε συγκεκριμένους τομείς».
Οι συστάδες / clusters, αποτελούνται από επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ανταγωνιστικά στον ίδιο κλάδο (οριζόντια) ή συμπληρωματικά σε διαφορετικούς κλάδους στην ίδια εφοδιαστική αλυσίδα (κάθετα).
Οι επιχειρήσεις αλληλεπιδρούν με στόχο την επίτευξη οικονομιών κλίμακας (κοινές προμήθειες, logistics, αποθήκες κ.ά.), την πρόσβαση σε πόρους (αγορές κεφαλαίων, ανάπτυξη και μεταφορά γνώσης, εξειδικευμένο προσωπικό), την άμεση και έγκαιρη πληροφόρηση και γενικότερα την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη μείωση του κόστους παραγωγής, τη βελτίωση της λειτουργίας και
την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων – εταίρων.

Σε περιφερειακό επίπεδο, στοχεύουν στην ανάδειξη περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, όπως τοπικά προϊόντα και πολιτιστικές διαδρομές.
Γύρω από αυτές τις «επιχειρήσεις κορμού», προστίθενται φορείς, όπως επιμελητήρια, εκπαιδευτικά ιδρύματα, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, δικτυομεσίτες κ.ά., που παρέχουν υπηρεσίες οριζόντιου χαρακτήρα προς τους εταίρους της συστάδας.
Ως «δίκτυα» επιχειρήσεων, ονομάζονται συνεργασίες τριών τουλάχιστον επιχειρήσεων, με στόχο την υλοποίηση πολύπλοκων ενεργειών, που αυτόνομα η κάθε μία δεν μπορεί να υλοποιήσει (πχ δίκτυο R&D), καθώς δεν διαθέτει την απαιτούμενη τεχνογνωσία ή τους πόρους (κεφάλαια, χρόνος, διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό) που απαιτούνται. Συχνά, τα δίκτυα είναι το πρώτο βήμα
για τη δημιουργία συστάδων.

πηγή: selfservice.gr | Σελφ σέρβις